De Kenyaan Binyavanga Wainaina schreef in 2008 een inspirerende column met dezelfde titel, een handleiding zeg maar voor de Westerse schrijver. Aan bod komen de typische dooddoeners die in het Westen over Afrika verteld worden als daar zijn: armoede, oorlog, ziektes, analfabetisme, de blanke weldoener en nog veel meer.

Prachtig stuk maar best ook confronterend. Wie ben ik om over Afrika te schrijven? En wat doe je met clichés? Het klinkt goed om te zeggen dat je ze mijdt, maar waar komen ze vandaan? En trouwens, Afrikanen zijn er niet minder schuldig aan. Met wie je ook praat in een taxi of op straat, als het niet bij de eerste zin geuit wordt dan bij de derde: hoe slecht het toch met hun land gesteld is, hoe corrupt het er wel niet aan toe gaat, etcetera. Net die woorden die Binyavanga satirisch in de blanke mond legt.

Mijn vraag blijft: wie ben ik om over Afrika te schrijven?

Een rondreis van vier maanden 15 jaar geleden was mijn eerste kennismaking. Ik werd eerst verliefd op het continent en pas enkele jaren later op de vader van mijn kinderen. Maar als Binyavanga dit leest, zou hij gaan steigeren. Eén van zijn onvergeeflijke clichés is de mijne: schrijven dat je verliefd werd op het continent. ‘Ik kwam thuis’ of beter ‘ik werd betoverd’ zullen al niet veel hoger scoren. Maar what’s in a name, er gebeurde gewoon iets.

Enkele jaren later trok ik in bij mijn toenmalige schoonfamilie in een lokale buitenwijk van Bamako. Sorry, Binyavanga, het is niet anders. Ik leefde er het leven van alledag en observeerde. Ik leerde er zo ontzettend veel. Maar hoeveel is dat dan en hoeveel kan je kennen? Na geruime tijd werd ik meer dan observator, ik eigende me de rol van deelneemster toe, als echte schoondochter en schoonzus in een cultuur die niet die van mij was of wel geworden was of nooit echt zal zijn of…
Ik ging me moeien. Familiebanden werden sterker dan cultuurverschillen.

Geeft dit me dan het recht over Afrika te schrijven?

Er is ook nog die akelige positie van de blanke. De ‘blanke in Afrika’ krijg dat maar eens goed. Ik woon hier lange tijd, maar zal altijd vreemd blijven. Daar zorgt vooreerst mijn huidskleur voor, die verandert niet meer. Gelukkig is de ambitie om een Afrikaanse vrouw te worden mij volledig vreemd. Ik ben een blanke vrouw in Afrika en dat is ook wat ik wil zijn. Niet meer dan dat. Maar ook niet minder. Hoe kan ik niet kijken door een blanke bril?

Ik vertel graag over hier. Er zal al wel eens een oordeel in zitten; ik tracht het te vermijden maar niets menselijks is mij vreemd. En of objectiviteit bestaat is elders uitvoerig beschreven. Misschien verbrokkelen mijn woorden kleine stukjes barrière. Misschien helpt het verschillende werelden dichter bij elkaar brengen. En, Binyavanga, betekent dit dan dat ik Afrika wil redden? Misschien in de eerste plaats mezelf.

TIP 16
Lees honderd boeken over Afrika; het is pas de eerste stap op het continent die een tipje van de sluier oplicht. Met nadruk op ‘tipje’.